Help een spill!!

Verantwoordelijkheden bij een spill van gevaarlijke stoffen onderweg of op de laad- of loslocatie

Het kan zomaar gebeuren: een ‘spill’. Maar wat is een spill? De meeste vertaalprogramma’s vertalen ‘spill’ als morsen, knoeien, verspillen of lekkage. Daarmee wordt gelijk duidelijk dat het gaat om een situatie (lekkage) die ongewenst plaatsvindt en ongecontroleerd is. Wanneer is het risico op een spill het grootst, wat dien je in een dergelijk geval te doen en wie heeft welke verantwoordelijkheid in de hele keten?

TEKST Marius van der Valk (VVA)

De meeste gevallen van een spill komen voor bij het laden, lossen of een van buitenaf komend onheil. De kans op een ongewenste lekkage is het grootst als de stof buiten zijn verpakking komt, dus op het moment van overpompen (laden of lossen) of bij een aanrijding. Met betrekking tot de mogelijke gevolgen van aanrijdingen wil ik me beperken tot een “gewone lekkage” onderweg, de constructie van de voertuigen dient aan de voorschriften te voldoen die daaraan in het ADR worden gesteld en voorkomen daarmee tevens schade bij aanrijdingen. Dat deze bescherming beperkt is mag duidelijk zijn.

Indien een spill plaatsvindt is het ADR duidelijk wiens verantwoordelijkheid het betreft. ADR 1.4 geeft duidelijk de taken weer die eenieder in de keten heeft: de belader, de vervoerder, de vuller, de verpakker, de losser, de exploitant, iedereen heeft zijn toegewezen verantwoordelijkheid.
In onderstaande scenario’s doorlopen we enkele spills in de diverse situaties.

Op de laadplaats
Stel een chauffeur komt op een laadplaats met een ledige, gereinigde tankwagen en overlegt het reinigingscertificaat. Hij krijgt opdracht zijn tankoplegger op de laadplaats te plaatsen voor belading en wordt direct naar een wachtruimte gestuurd in afwachting tot de tank geladen is.
De vuller van die laadplaats heeft dan de plicht om voor belading te controleren of de tankoplegger en uitrustingsdelen technisch in goede staat zijn, of de tank gereinigd is, of data van keuringen niet worden overschreden en of de tank geschikt/toegelaten is voor het vervoer van de te laden stof. (ADR 1.4.3.1). Zoals bij veel bedrijven is dit netjes geregeld en vult hij daartoe een checklist in die als alles klopt wordt afgetekend. Daarmee neemt deze vuller de verantwoording om te gaan laden op zich.

Helaas blijkt in ons eerste scenario een afsluiter niet gesloten en loopt er gelijk product uit de tank in het riool. De vuller heeft wel getekend voor controle hierop, maar heeft deze niet uitgevoerd. De chauffeur, noch de eigenaar van de tank zijn hiervoor verantwoordelijk. De vuller heeft de stand van de afsluiters niet gecontroleerd, maar wel hiervoor de checklist afgetekend. De schade ten gevolge van een lekkage vallen soms behoorlijk hoog uit, zoals de uitgaven voor het verloren gegane product, de opruimkosten en de afvoer van het gemorste- en nu vervuilde product.

Onderweg
In het tweede scenario ging de belading zonder problemen, maar als de chauffeur onderweg stopt en zijn tankwagen controleert signaleert hij een (geringe) lekkage. ADR 1.4.1.2 schrijft voor om een mogelijk direct gevaar voor de openbare veiligheid direct te melden aan de instanties voor de hulpverlening en veiligheid (kortom: 112 bellen). Deze maatregelen staan vermeld op de Schriftelijke Instructie (ADR 5.4.3.4) en geven aan hoe een chauffeur in geval van een calamiteit moet handelen. Vervolgens zullen brandweer en politie de controle van de lekkage op zich nemen en bijvoorbeeld de plaats van de lekkage afzetten. Daarna zal er melding gemaakt moeten worden van de lekkage bij de IL&T zoals voorgeschreven in de Wvgs art. 47 lid 1.

Deze spill komt in principe voor verantwoording van de vervoerder. ADR 1.4.2.2.1 omschrijft de verplichtingen voor de vervoerder, waaronder controle op lekkage. Bij groupagevervoer kan de verantwoording ook voor de afzender zijn, indien blijkt dat er bijvoorbeeld een verkeerde verpakking is gebruikt of dat colli niet goed zijn afgesloten. Dit zijn zaken die voor een chauffeur niet/nauwelijks te controleren zijn. ADR 1.4.2.2.4 geeft daarbij aan dat het vervoer niet eerder mag worden voortgezet dan nadat aan alle voorschriften is voldaan.

Op de losplaats
In ons derde scenario arriveert de chauffeur zonder problemen bij een heel bekende klant om te lossen en meldt zich met zijn papieren. Na controle wordt de chauffeur naar de losplaats gestuurd en meldt hij zich bij de losser. Per ongelijk noemt hij een ander product dan hij geladen heeft en vraagt de losser hem zijn slang aan een bepaalde leiding te koppelen en te gaan lossen. De chauffeur bemerkt een borrelend geluid en ziet een product uit een tank lopen. Hij stopt snel met lossen en meldt zich bij de losfunctionaris. Dan blijkt dat hij een verkeerd product in een tank staat te lossen. De gevolgen zijn enorm: de tank bevat nu een vervuild product en moet leeg en gereinigd worden. Het vervuilde product moet worden afgevoerd en de bodem moet worden gereinigd.
De wetgeving is hier ook weer duidelijk. ADR 1.4.3.7 geeft duidelijk aan dat de losser de informatie op de documenten moet vergelijken met de informatie op de tankwagen. Dit is niet gebeurd, waardoor de schade is ontstaan. Ondanks dat de chauffeur een fout heeft gemaakt (hij heeft zich gemeld met een verkeerde productnaam) is hij niet verantwoordelijk voor de gevolgen. De losser had dit moeten signaleren! Veel bedrijven verbieden chauffeurs ook om de installatie te bedienen. Dit wordt vaak als algemene regel op het toegangsbewijs vermeld. Daarmee worden dit soort fouten in principe voorkomen. Een goede controle blijkt ook hier weer van essentieel belang!

Conclusie
Wat worden we wijzer uit bovenstaande voorbeelden? In het ADR zijn voor alle betrokkenen duidelijk de verantwoordingen en verplichtingen vastgelegd. Vaak wordt daar niet volledig aan voldaan. Deels uit onbekendheid met de materie, deels uit gewoonte, routine of gemak. Een chauffeur die iedere dag met hetzelfde product komt kent de weg op het terrein van de ontvanger en zal weten waar hij kan lossen en bij wie hij zich moet melden. Deze routine blijkt in het 1e en het 3e scenario de basisoorzaak van de lekkage te zijn. De routine bij de vuller leidde ertoe dat als gecontroleerde afsluiters altijd al goed hebben gestaan, hij er vanzelf vanuit ging dat dit altijd zo is. Zeker als de chauffeur die komt laden een bekende is. Hetzelfde geldt voor het aansluiten van de losslang op de verkeerde leiding, met alle gevolgen van dien.

Tot slot: vele spills zijn het gevolg van menselijke fouten. Die kunnen we alleen voorkomen door steeds weer aandacht te vragen voor veiligheid, controlelijsten serieus in te vullen en controles uit te voeren waar voorgeschreven. Voer alle opgelegde taken op een professionele wijze uit.
Tijd besteed aan veiligheid is geen verspillde tijd!